از زمانی که اولین لقمه یک ناهار خوشمزه را به دهان میگذاریم کار لوله گوارش ما آغاز میشود و حتی زمانی که ناهارمان را صرف کرده و مشغول استراحت میشویم، لوله گوارش مان متعهدانه به فعالیتش ادامه میدهد. کار لوله گوارش و فرایند هضم غذا از مهم ترین فرایند هایی است که در بدن ما طی میشود. بنابراین با توجه به نقش پررنگ لوله گوارش در زندگی ما، بسیار مهم است که اطلاعات خود را در مورد این دستگاه مهم بالا ببریم و به خوبی از سلامت آن مراقبت کنیم و در صورت بروز مشکل به موقع به یک متخصص خوب گوارش مراجعه نماییم.
در این مقاله قصد داریم درباره لوله گوارش و بخش‌های مختلف آن صحبت کنیم. اگر شما عزیزان نیز مشتاق کسب اطلاعات در این زمینه هستید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
لوله گوارش چیست و چگونه کار می کند؟
بدن ما برای اینکه بتواند به فعالیت و حیات خود ادامه دهد نیازمند مایعات و مواد غذایی است. این مواد غذایی باید به صورت مونومر (کوچک ترین اجزای سازنده شان) در بیایند تا بدن ما بتواند آنها را مصرف کند. اما مواد غذایی که ما در طی وعده‌های غذایی خود مصرف میکنیم، مونومری نیستند. بنابراین باید سیستمی باشد تا این مواد را تجزیه کرده و آنها را به مونومرهای سازنده‌شان تقسیم کند. این سیستم، همان لوله گوارش است که از دهان شروع شده و در مقعد به پایان می‌رسد.
مونومرهایی که در بدن انسان و طبیعت وجود دارند، شامل موارد زیر می‌باشند:
- مونوساکارید‌ها (سازنده‌ی قندها یا کربوهیدرات‌ها)
- آمینواسیدها (سازنده پروتئین‌ها)
- نوکلئوتیدها (سازنده‌ی اسید نوکلئیک‌ها)
- اسیدهای چرب (سازنده لیپید‌ها یا چربی‌ها)
در مرحله اول و شاید لذت بخش ترین مرحله صرف غذا، ما در حالی که مزه خوب غذا را می‌‌چشیم، شروع به جویدن میکنیم و با سایش دندان هایمان غذا را تا حدی خرد میکنیم. اما بخش اصلی و عمده‌ی تجزیه مواد غذایی به عهده دیگر بخش‌های لوله گوارش نظیر معده و روده می‌باشد. سیستم لوله گوارش در مجموع به تجزیه مواد غذایی می پردازد و سپس مونومرها را به خون می‌رساند. خون نیز وظیفه دارد تا این مواد غذایی را به سلول‌ها برساند تا آنها به حیات خود ادامه دهند. در حقیقت تمام تلاش‌های ما برای مصرف مواد غذایی و اقدامات لوله گوارش به همین منظور است که سلول‌ها انرژی لازم برای ادامه حیات را داشته باشند. اما بخش‌های مختلف لوله گوارش کدامند؟
لوله گوارش انسان از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
قسمت‌های مختلف لوله گوارش
- دهان
- اپی گلوت
- حلق
- مری
- معده
- پانکراس
- کبد و کیسه صفرا
- روده کوچک
- روده بزرگ
- دیافراگم
در ادامه درباره دهان، اپی‌گلوت و حلق توضیحات دقیق تری آورده ایم:
-
دهان عضوی که خدماتش بسیار بیشتر از صرفاً جویدن غذاست
اولین بخش لوله گوارش دهان است. این بخش ساختارهای مهمی دارد که باعث میشود بخشی از هضم غذا از همین قسمت آغاز شود. دهان شامل غدد بزاقی، دندان‌ها و زبان می‌باشد. دهان دارای دو بخش مجزا، به نام دهلیز و حفره دهان می‌باشد. به ناحیه‌ای که بین دندان‌ها، لب‌ها و گونه‌های فرد است، دهلیز گفته میشود. دیگر بخش‌های دهان نیز جزء جفره محسوب می‌شوند. حفره دهان با مخاط پوشیده شده و این مخاط از غشای مخاطی تولید و ترشح می‌شوند.
فرد با ورود غذا به داخل دهان، شروع به جویدن آن میکند. غدد بزاقی که در سه ناحیه مختلف از دهان قرار دارند، با ورود غذا شروع به ترشح بزاق می‌کنند. این بزاق تجزیه کننده است و باعث میشود تا ترکیب مواد غذایی بهم بریزد. بنابراین اولین مراحل تجزیه از دهان آغاز میشود. همچنین این بزاق باعث میشود تا غذا راحت‌تر از مری عبور کند و لیز بخورد. در ادامه در اثر عمل بلع، زبان بالا آمده و با عملکرد زبان کوچک و اپی گلوت، غذا از دهان به مری وارد میشود.
-
اپی گلوت عضو کوچکی که مانع پریدن غذا در گلوی ما میشود.
اپی گلوت عضوی از لوله گوارش است که اکثرا افراد از وجود آن بی خبر هستند. اما این عضو در بسیاری از مواقع از خطر مرگ و خفگی افراد حین بلع جلوگیری میکند. اپی گلوت یک عضو غضروفی اما الاستیک است که در بخش ورودی حنجره قرار دارد. اپی گلوت نیز با غشای مخاطی پوشیده شده است و روی سطح‌اش جوانه‌های چشایی قرار دارند. سطحی که به سمت حنجره است کاملا در داخل حنجره قرار می‌گیرد.
این عضو در حالت عادی در حالت ایستاده است. اما وقتی فرد می‌خواهد مواد غذایی را ببلعد، اپی گلوت روی بخش ورودی ریه می‌خوابد تا مواد غذایی وارد نای نشوند. در نتیجه مواد غذایی اصطلاحاً به گلوی شما نمی‌پرد. در شرایطی که بصورت اتفاقی مواد غذایی به داخل نای می‌روند و شما را به سرفه می‌اندازند، به دلیل عدم عملکرد صحیح اپی گلوت است. بنابراین با کمک اپی گلوت است که مواد غذایی به سادگی و بدون خفگی فرد وارد حلق و سپس مری می‌شوند.
-
حلق عضوی که در دو تا از سیستم های مهم بدن ما نقش ایفا میکند.
حلق قسمتی از سیستم تنفسی و بخشی از لوله گوارش می‌باشد. بخشی از گلو که دقیقا در پشت حفره بینی و دهان و دقیقا بالای مری و حنجره است را حلق می‌نامند. حلق دارای دو بخش تحتانی و یک دهانه است. مواد غذایی برای ورود به مری باید از حلق عبور کنند.
حتما توجه کرده‌اید که حین بلع مواد غذایی نمی‌توانید نفس بکشید. این امر ارادی نیست. به طور طبیعی و غیرارادی، حین بلغ تنفس شما برای لحظه کوتاهی قطع میشود. حنجره فرد به مری متصل است و نقش یک معبر هوا و غذا را دارد. به طور عادی هوا از بخش قدامی به حنجره وارد میشود. اما وقتی پای بلع به میان آید، اولویت با آن است. در نتیجه عبور هوا مسدود خواهد شد تا بلع صورت گیرد.
سلامتی لوله گوارش
دستگاه گوارش مسئولیت بسیار مهمی را در ادامه ی زندگی ما به عهده دارد و هر روز حداقل در سه وعده اصلی صبحانه، ناهار و شام و همچنین هنگام مصرف عصرانه ها، میوه و تنقلات مشغول به فعالیت است. بنابراین بسیار با اهمیت است که از سلامتی این سیستم کلیدی در ساز و کار بدنمان مراقبت کنیم و نسبت به مشکلات آن حساس باشیم.
در صورتی که می خواهید بدانید تحت چه شرایطی و با دیدن کدام علائم لازم است به متخصص گوارش مراجعه کنید، مقاله زیر میتواند برای شما مفید باشد:
چه زمان و با چه علائمی در دستگاه گوارش باید به دکتر مراجعه کنیم؟
دکتر مهدی احمدیان فوق تخصص گوارش در اصفهان هستند. در صورت نیاز به مشاوره در زمینه مشکلات گوارشی، از راه های زیر می توانید با ایشان تماس حاصل نمایید:
شماره تماس: ۰۹۱۳۸۹۴۹۹۶۱
مراجعه حضوری: واقع در اصفهان، خیابان طیب، بعد از پمپ بنزین، طبقه دوم داروخانه دکتر تاجی