در ورودی معده شما دریچه‌ای حلقه‌ای عضلانی به نام اسفنکتر مری تحتانی (یا به اختصار LES) قرار دارد. به طور معمول، LES به محض عبور غذا از آن بسته می‌شود. اگر LES کاملاً بسته نشود یا خیلی زود باز شود، اسید تولید شده توسط معده شما می‌تواند به داخل مری حرکت کند. این می‌تواند علائمی مانند سوزش قفسه سینه را ایجاد کند. اگر علائم رفلاکس معده بیش از دو بار در هفته اتفاق بیفتد، ممکن است به بیماری رفلاکس معده مبتلا باشید که به آن رفلاکس معده و مری (یا به اختصارGERD) نیز گفته می‌شود.
چه عواملی باعث بیماری رفلاکس معده می‌شود؟
یکی از دلایل عمده بیماری رفلاکس معده ناهنجاری معده به نام فتق هیاتال است. این زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت بالای معده و LES در بالای دیافراگم (ماهیچه‌ای که معده شما را از قفسه سینه جدا میکند) حرکت کنند. به طور معمول، دیافراگم به نگه داشتن اسید در معده ما کمک میکند. اما اگر فتق هیاتال داشته باشید اسید می‌تواند به سمت مری بالا برود و علائم بیماری ریفلاکس معده را ایجاد کند.
عوامل شایع برای بیماری رفلاکس معده
- خوردن وعده‌های غذایی بزرگ یا دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا
- اضافه وزن یا چاقی
- خوردن غذا قبل از خواب
- خوردن غذاهای خاص مانند مرکبات، گوجه فرنگی، شکلات، نعناع، سیر، پیاز یا غذاهای تند یا چرب
- نوشیدن نوشیدنی‌های خاص مانند الکل، نوشیدنی‌های گازدار، قهوه یا چای
- سیگار کشیدن
- بارداری
- مصرف آسپرین، ایبوپروفن، برخی از داروهای شل‌کننده عضلات یا داروهای فشار خون
علائم رفلاکس معده
علائم شایع عبارتند از:
- سوزش سر دل: یک درد یا سوزش که ممکن است از معده به شکم یا قفسه سینه یا حتی به داخل گلو منتقل شود.
- بازگشت اسید: اسید ترش یا تلخ مزه که در گلو یا دهان شما ایجاد می‌شود.
دیگر علائم ریفلاکس:
- نفخ
- مدفوع تیره یا خونی یا استفراغ خونی
- بادگلو
- دیسفاژی یا احساس گیر افتادن غذا در گلو
- سکسکه‌های ممتد
- حالت تهوع
- کاهش وزن بدون دلیل
- خسخس سینه، سرفه خشک، گرفتگی صدا یا گلودرد مزمن
برای مطالعه ارتباط بین رفلاکس معده و سرفه می‌توانید روی لینک مشخص شده وارد شوید.
چگونه بیماری رفلاکس معده تشخیص داده می‌شود؟
اگر علائم رفلاکس معده را دو بار یا بیشتر در هفته دارید یا اگر داروهای تسکین‌کننده پایداری ندارند، وقت آن است که به پزشک مراجعه کنید و به درمان سریع رفلاکس معده بپردازید. علائمی مانند سوزش سر دل کلید تشخیص بیماری رفلاکس معده است، به خصوص اگر تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای ضد اسید یا داروهای مسدود کننده اسید به کاهش این علائم کمک کند.
اگر این مراحل کمکی نکند یا علائم مکرر یا شدید داشته باشید، پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای تأیید تشخیص و بررسی سایر مشکلات تجویز کند. ممکن است به یک یا چند آزمایش مانند این موارد نیاز داشته باشید:
- بلع باریم: می‌تواند مری را از نظر وجود زخم یا باریک شدن بررسی کند.
- مانومتری مری: می‌تواند عملکرد و حرکت مری و اسفنکتر تحتانی مری را بررسی کند.
- نظارت بر pH مری: برای بررسی غلظت اسید در مری شما پزشک، دستگاهی را به مری شما وارد میکند. آن را برای مدت 1 تا 2 روز در محل می‌گذارد تا میزان اسید مری شما را اندازه‌گیری کند.
- آندوسکوپی: می‌تواند مشکلات موجود در مری یا معده شما را بررسی کند. این آزمایش شامل قرار دادن یک لوله طولانی، انعطاف پذیر و روشن با دوربین در گلوی شما است. ابتدا پزشک پشت گلو را با ماده بی‌حس‌کننده اسپری میکند و به شما آرام‌بخش می‌‌دهد تا راحت‌تر باشید.
- بایوپسی (بافت برداری): برای بررسی نمونه‌های بافت زیر میکروسکوپ از نظر وجود عفونت یا ناهنجاری، می‌توان از روش بایوپسی استفاده کرد.
تاثیر رژیم غذایی و سبک زندگی بر روی رفلاکس معده
یکی از موثرترین راه‌های درمان بیماری ریفلاکس معده، پرهیز از غذاها و نوشیدنی‌هایی است که علائم را تحریک میکند. در اینجا مراحل دیگری وجود دارد که می‌توانید انجام دهید:
- وعده‌های غذایی کوچکتر را در طول روز بیشتر بخورید و انواع غذاهایی را که می‌خورید اصلاح کنید.
- سیگار را ترک کنید.
- هنگام خوابیدن با قرار دادن چند بالشت سر خود را بالاتر بیاورید.
- آخرین وعده غذایی خود را حداکثر 2 الی 3 قبل از خواب بخورید.
- وعده‌های غذایی کوچکتر را در طول روز بیشتر بخورید و انواع غذاهایی را که می‌خورید اصلاح کنید.
- برای چرتزدن در روز سعی کنید روی صندلی بخوابید.
- اگر چاق هستید یا اضافه وزن دارید، با تغییر در ورزش و رژیم در مسیر لاغری گام بردارید.
- همچنین از پزشک خود در رابطه با داروهایی که می‌توانند سوزش معده یا سایر علائم بیماری رفلاکس معده را تحریک کند، بپرسید.
درمان بیماری رفلاکس معده با دارو
در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی همراه با داروهای بدون نسخه، تمام مواردی است که شما برای کنترل علائم بیماری ریفلاکس معده نیاز دارید.
آنتی اسیدها مانند: Alka-Seltzer ، Maalox ، Mylanta ، Rolaids یا Riopan می‌توانند اسید معده شما را خنثی کنند. اما ممکن است باعث اسهال یا یبوست شوند، به خصوص اگر بیش از حد از آن‌ها استفاده کنید. بهتر است از آنتی‌اسیدهایی استفاده کنید که هم حاوی هیدروکسید منیزیم و هم هیدروکسید آلومینیوم باشند. در صورت ترکیب این دو، به خنثی‌سازی این عوارض گوارشی کمک می‌کنند.
اگر آنتی اسیدها کمکی نکنند، پزشک ممکن است داروهای دیگری را نیز امتحان کند که برخی نیاز به نسخه پزشک دارند. پزشک شما ممکن است بیش از یک نوع را پیشنهاد کند یا توصیه کند ترکیبی از داروها مانند داروهای زیر را امتحان کنید:
- مواد کف کننده (مانند: Gaviscon) برای جلوگیری از رفلاکس، معده شما را می‌پوشانند.
- مسدود کننده‌های H2 (مانند: Pepcid, Tagamet) تولید اسید را کاهش میدهند.
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (مانند:Aciphex ، Nexium ، Prilosec ، Prevacid ، Protonix) میزان اسیدی که معده شما ایجاد میکند را کاهش میدهند.
- پروکینتیک (مانندReglan ، Urecholine) می‌تواند با تقویت LES به تخلیه سریع معده و کاهش رفلاکس معده کمک کند.
بیش از یک نوع داروی ضد اسید یا داروهای دیگر را بدون راهنمایی پزشک ترکیب نکنید!
آیا جراحی راهی برای درمان رفلاکس معده است؟
اگر داروها علائم بیماری ریفلاکس معده را به طور کامل برطرف نکنند و علائم به شدت در زندگی شما تداخل ایجاد کند، پزشک می‌تواند جراحی را به شما توصیه کند. در صورت موثر نبودن استفاده روزانه از دارو، دو نوع درمان جراحی برای تسکین علائم GERD وجود دارد.
آخرین روش تأیید شده شامل قرار دادن حلقه ای در اطراف انتهای تحتانی مری (همان لولهای که دهان را به معده متصل میکند). است که به عنوان دستگاه LINX شناخته می‌شود، لولهای که دهان را به معده متصل میکند.
این حلقه از مهره‌های تیتانیوم مغناطیسی تشکیل شده است که توسط سیم‌های تیتانیوم به هم چسبیده‌اند. این دستگاه با جلوگیری از بازگشت محتوای معده در مری، به رفلاکس کمک میکند.
در یک مطالعه، بیماران توانستند با استفاده از این دستگاه مصرف دارو را متوقف کنند و یا مقدار مصرف خود را کاهش دهند. اگر به فلزات خاصی حساسیت دارید، نباید دستگاه LINX را دریافت کنید و اگر دستگاه LINX دارید، نباید هیچ نوع آزمایش MRI انجام دهید.
یک روش جراحی دیگر به نام فوندوپلیکشن می‌تواند به جلوگیری از رفلاکس معده بیشتر کمک کند. در این روش متخصصان با استفاده از قسمت بالای معده شما یک دریچه مصنوعی ایجاد می‌کنند. این روش شامل پیچاندن قسمت فوقانی معده به اطراف LES برای تقویت آن، جلوگیری از ریفلاکس معده و ترمیم فتق هیاتال است. جراحان این روش را از طریق یک برش باز در شکم یا قفسه سینه یا با یک لوله روشن وارد شده از طریق یک برش کوچک در شکم انجام میدهند. این روش‌ها فقط پس از اثبات ناکافی بودن درمان پزشکی به عنوان آخرین چاره برای درمان بیماری ریفلاکس معده انجام می‌شود.
یکی از بیماری‌های آزاردهنده که برای هر فردی ممکن است ایجاد شود رفلاکس معده است. شما برای درمان این عارضه می‌توانید به دکتر مهدی احمدیان که یکی از متخصصین گوارش در اصفهان می‌باشد مراجعه کنید.